راه رفتن غیر طبیعی چیست؟

راه رفتن غیرطبیعی یا گیت غیرعادی (Abnormal Gait) زمانی اتفاق می‌افتد که فرد نتواند به‌ صورت طبیعی و هماهنگ حرکت کند. با این که راه رفتن در ظاهر ساده به نظر میرسد اما در واقع فرآیندی پیچیده است که نیازمند همکاری دقیق بین سیستم های مختلف بدن از جمله عضلات و اعصاب است. این مشکل می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ از جمله آسیب‌های ناشی از جراحت، دردهای مفصلی، اختلالات حرکتی، ناهنجاری‌های سیستم اسکلتی، یا مشکلات موجود در ساق و کف پا. در این مقاله، به بررسی کلی گیت غیرطبیعی، انواع آن، روش‌های تشخیص و درمان، و همچنین راهکارهای پیشگیری از این مشکل خواهیم پرداخت.

1.تعریف راه رفتن غیر طبیعی

در این مقاله از کلمه گیت (Gait) به معنای راه رفتن و گام برداشتن استفاده می‌شود. گیت غیر طبیعی وقتی به وجود می‌آید که سیستم‌های بدن که وظیفه کنترل نحوه راه رفتن فرد را دارند عملکرد معمول خود را نداشته باشند. آنالیز گیت نشان‌دهنده ی نحوه گام برداشتن فرد است و مشخصه های دقیق گام برداشتن را نمایش میدهد. گیت غیر طبیعی علت های مختلفی می‌تواند داشته باشد. این علل شامل :

• مریضی و درد
• مسائل ژنتیکی
• صدمات و جراحات
• ناهنجاری پا، ساق پا، مچ پا و کف پا

در بعضی مواقع ناهنجاری گیت خود به خود از بین می‌رود. اما در بعضی مواقع این عوارض به صورت دائمی باقی می‌مانند. در هر دو حالت ، فیزیوتراپی و ماساژ می تواند به بهبود راه رفتن فرد و کاهش هرگونه علائم ناراحت کننده کمک کند. بطور معمول آنالیز گیت توسط متخصصین ارتوپدی، فیزیوتراپیست ها، متخصصین بیومکانیک و حرکات اصلاحی انجام میشود.

اگر به مباحث تحلیل و تفسیر آنالیز راه رفتن علاقه دارید پیشنهاد میکنیم مقاله “معرفی کاربرد های اسکن فشار پا – Case Study” را مطالعه بفرمایید.

2.انواع راه رفتن غیر نرمال

راه رفتن غیر طبیعی براساس علائم یا ظاهر راه رفتن فرد به از پنج نوع طبقه بندی می شود. این طبقه‌بندی عبارتند از:

2-1. راه رفتن انقباضی (Spastic Gait)

راه رفتن اسپاستیک زمانی اتفاق می افتد که شخص هنگام راه رفتن پاهای خود را بکشد. در این افراد به نظر می‌آید که هنگام راه رفتن بسیار عظلات پای خود را سفت میکنند. در این حالت، مفاصل ران، زانو و مچ پا در وضعیت نیمه ‌خم یا اکستانسیون ثابت هستند و پاها اغلب با قوس ‌دادن یا چرخش از پهلو (Circumduction) به جلو آورده می‌شوند. ظاهر کلی این نوع راه رفتن شبیه حرکت سفت و ربات‌ مانند است.
علل شایع

• سکته مغزی  (Stroke / CVA)
• فلج مغزی اسپاستیک  (Spastic Cerebral Palsy)
• آسیب طناب نخاعی  (Spinal Cord Injury)
• مولتیپل اسکلروزیس  (MS)
• تومورها یا ضایعات سیستم عصبی مرکزی

2-2. راه رفتن قیچی وار (Scissors Gait)

راه رفتن قیچی ‌وار الگویی از راه رفتن است که در آن پاها هنگام حرکت به‌ طور غیرطبیعی از خط میانی بدن عبور می‌کنند و ران‌ها به هم نزدیک یا روی هم قرار می‌گیرند، به ‌طوری‌که ظاهر حرکت پاها شبیه باز و بسته شدن تیغه‌های قیچی است. فرد برای برداشتن هر گام باید با سختی پا را از دیگری جدا کند و معمولاً تعادل کمی دارد و گام‌ها کوتاه و کند هستند.
علل شایع
این حالت معمولاً در بیماری‌ها یا آسیبهایی رخ می‌دهد که مسیرهای حرکتی هر دو نیمه پایینی بدن (راه‌های کورتیکواسپاینال) را درگیر می‌کنند.

• فلج مغزی اسپاستیک دوطرفه (Spastic Cerebral Palsy – Diplegia)
• آسیب طناب نخاعی (Spinal Cord Injury) به ‌ویژه در سطوح کمری یا پشتی پایین
• مولتیپل اسکلروزیس (MS)
• میلوپاتی یا آسیب‌های مادرزادی نخاع
• ضایعات مغزی دوطرفه ناحیه حرکتی (Motor Cortex Lesions)

2-3. راه رفتن صفحه‌ای (Steppage Gait)

راه رفتن صفحه‌ای الگویی از راه رفتن است که در آن فرد برای جلوگیری از گیر کردن پنجه‌ی پا به زمین، مجبور است زانوی خود را بیش از حد بالا ببرد تا پا را از زمین جدا کند. در هنگام پایین آوردن پا، پنجه زودتر از پاشنه به زمین برخورد می‌کند.
ظاهر کلی این راه رفتن شبیه به بالا آوردن اغراق‌آمیز پا مانند بالا رفتن از پله‌های بلند یا “پا کوبیدن” روی زمین است، به همین دلیل به آن steppage (به معنی “گام بلند” یا “پله‌ای”) گفته می‌شود.
علل شایع
راه رفتن صفحه‌ای معمولاً به علت ضعف عضلات دورسی‌فلکسور مچ پا (مانند تیبیالیس قدامی) ایجاد می‌شود که مسئول بالا آوردن پنجه در زمان راه رفتن هستند.

دلایل این ضعف یا فلج می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آسیب عصب پرونئال عمقی (Deep Peroneal Nerve Palsy) – شایع‌ترین علت محیطی
• پلی‌نوروپاتی محیطی (مثل نوروپاتی دیابتی)
• بیماری‌های نوروموسکولار مانند شارکوت–ماری–توت (Charcot–Marie–Tooth Disease)
• آسیب نخاعی یا سکته مغزی که مسیر حرکتی پا را درگیر کرده است
• فلج پس از فتق دیسک کمری (L4-L5) با فشار بر ریشه عصب پرونئال

2-4. راه رفتن اردکی (Waddling Gait)

راه رفتن اردکی به الگویی از راه رفتن گفته می‌شود که در آن لگن در هر گام به‌صورت اغراق‌آمیز به چپ و راست نوسان می‌کند و بدن برای حفظ تعادل، همراه با هر گام به طرفین متمایل می‌شود. این نوع راه رفتن معمولاً به‌صورت گام‌های پهن، آهسته و با حرکت جانبی واضح لگن دیده می‌شود؛ مشابه حرکات راه رفتن اردک، و از همین رو به این نام معروف شده است.
علل شایع
علت اصلی راه رفتن اردکی، ضعف عضلات ابداکتور مفصل ران (به ‌ویژه عضله گلوتئوس مدیوس و گلوتئوس مینیموس) است. این ضعف می‌تواند به‌دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

• دیس‌پلازی مادرزادی مفصل ران (Congenital Hip Dysplasia)
• دیستروفی عضلانی (Muscular Dystrophy) – به ‌ویژه نوع Duchenne در کودکان
• میوپاتی‌ها (Myopathies) – بیماری‌های عضلانی اولیه
• دررفتگی دوطرفه مفصل ران
• بیماری‌های عصبی-عضلانی (Neuromuscular Disorders)
• در برخی موارد: بارداری پیشرفته یا چاقی مفرط که موجب کشیدگی و ضعف عضلات لگن می‌شوند.

2-5. راه رفتن دافع (Propulsive Gait)

راه رفتن دافع به الگویی از راه رفتن گفته می‌شود که در آن فرد به‌صورت خم‌شده به جلو حرکت می‌کند و مرکز ثقل بدن از وضعیت طبیعی خود جلوتر قرار دارد. در نتیجه، بیمار هنگام راه رفتن احساس می‌کند بدنش “به جلو هل داده می‌شود” و گام‌های سریع، کوتاه و غیرقابل‌کنترل دارد.
به‌عبارت دیگر، فرد در این الگوی حرکتی به جای اینکه بدنش را متعادل و عمود بر زمین نگه دارد، به جلو متمایل است و در تلاش برای جبران این وضعیت، ناخواسته گام‌های سریع و پی‌درپی برمی‌دارد.

علل شایع
راه رفتن دافع معمولاً ناشی از اختلالات سیستم عصبی مرکزی است که بر کنترل وضعیتی (Postural Control)  و تون عضلانی اثر می‌گذارد. از مهم‌ترین علل که می‌توان نام برد:

• در موارد نادر، ناشی از اسپاسم عضلات فلکسور تنه (Flexor Spasm) در ضایعات نخاعی
• بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) → شایع‌ترین علت
• سایر اختلالات اکستراپیرامیدال (مثل پارکینسونیسم ثانویه)
• آسیب‌های مغزی یا ضربه به ناحیه قاعده مغز
• اختلالات مخچه‌ای یا ساقه مغز

3.علل راه رفتن غیرطبیعی

آسیب دیدگی به پاها ممکن است در کوتاه مدت و در برخی موارد در طولانی مدت موجب راه رفتن غیر طبیعی شود. در بعضی مواقع ممکن است فرد به دلیل مشکلاتی مانند کبودی، بریدگی یا شکستگی ، به سختی گام بردارد. اینها ممکن است باعث لنگیدن یا راه رفتن متفاوت آنها شود اما از علل راه رفتن غیر طبیعی محسوب نمی شوند.

اما چندین بیماری وجود دارد که می توانند به سیستم عصبی و پاها حمله کنند و در نتیجه آن‌ها راه رفتن غیرطبیعی باشد. برخی از شایع ترین دلایل راه رفتن غیر طبیعی شامل موارد زیر است:

• آسیب دیدگی به یک یا هردو پا
• آرتروز
• عفونت در بافت نرم پاها
• استخوان های شکسته در یک یا هر دو پا
• نقائص هنگام تولد
• عفونت در گوش داخلی
• فلج مغزی
• سکته مغزی
• تاندونیت
• اختلالات روانی
• درد ساق پا (Shin Splits)

4. تشخیص راه رفتن غیر نرمال

راه رفتن غیرطبیعی فقط به طور رسمی توسط یک متخصص قابل تست و تشخیص است. امروزه متخصصین از دستگاه آنالیز گیت برای بررسی جزئیات دقیق و بدست آوردن نمودارهای حرکت شناسی استفاده میکنند. ابتدا از بیمار در مورد تاریخچه و علائم پزشکی خود سؤال کرده و نحوه گام‌برداشتن وی را آنالیز می کند. بعلاوه پزشک ممکن است که بخواهد آزمایش های تکمیلی مانند شرایط عصبی و آسیب عصبی را انجام دهد. همچنین به طور معمول، هنگام تست راه رفتن تصویربرداری استفاده می شود تا میزان مشکل به طور دقیقتر بررسی شود.

5. درمان و مدیریت اختلال در راه رفتن

اگر شرایط زمینه‌ای علت راه رفتن یا گیت غیر طبیعی باشد ، گام‌برداری شخص به هنگام درمان این بیماری باید اصلاح شود. این اغلب برای استخوانهای شکسته صادق است، زیرا می توان آنها را با گچ‌گیری درمان کرد. برای جراحات دیگر ممکن است نیاز به عمل جراحی یا فیزیوتراپی باشد تا بتواند راه رفتن را به حالت عادی برگرداند.

در موارد طولانی مدت از راه رفتن غیرطبیعی ، به احتمال زیاد فرد برای درمان از دستگاههای کمکی استفاده خواهد کرد. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بریس‌های پا
• کفی طبی اصلاحی
• چوب زیر بغل
• عصا
• واکر

اگرچه درمان همیشه نمی تواند گیت غیرطبیعی را به طور کامل اصلاح کند، اما حداقل در بیشتر موارد می تواند شدت علائم را کاهش دهد.

6. پیش‌گیری از عادت بد راه رفتن

بریس‌های پا یکی از گزینه‌ها برای پیشروی و جلوگیری از وخیم‌تر شدن شرایط راه رفتن غیر طبیعی است.

اگر این اختلال ژنتیکی یا بیماری خاصی باشد، در بعضی موارد فرد نمی‌تواند از آن جلوگیری کند. به هر حال، مردم گاهی برای جلوگیری از صدمات دیگر رو به راه رفتن غیرطبیعی می‌آورند.

مراحل پیشگیری شامل موارد زیر است:

• جلوگیری از مشارکت در ورزش های تماسی
• پوشیدن وسایل محافظ در طول ورزش
• پوشیدن کفش مناسب در حین انجام فعالیت بدنی
• در صورت لزوم پوشیدن بریس پا

7. مشکلات آتی

فردی که مشکل گام ‌برداشتن غیر طبیعی دارد ممکن است دردهای اضافی مرتبط با الگوی راه رفتن خود را تجربه کند. برخی از علل کوتاه مدت است و روش درمان راحتی دارد، در حالی که برخی دیگر می توانند یک عمر با فرد همراه باشند. دستگاه آنالیز گیت به طور دقیق در تشخیص ناهنجاری های راه رفتن افراد ابزار مناسب متخصصان است.

فیزیوتراپی و سایر روشهای درمانی می توانند به کاهش یا بهبود راه رفتن غیر طبیعی کمک کنند. همچنین افراد برای رسیدگی به وضعیت خود باید به مشاوران حرکتی و پزشکان مراجعه کنند.

اگر این مطلب برای شما مفید بود، لطفا به اشتراک بگذارید.