معرفی انواع ناهنجاری قامتی | علائم، راه های پیشگیری و درمان ناهنجاری های قامتی چیست؟

ناهنجاری قامتی به هر نوع عدم تراز صحیح در سیستم ستون فقرات یا در ساختارهایی که موجب حرکت بدن می شوند گفته می شود که معمولا با دردهایی مانند کمردرد، پا درد و… همراه است. ناهنجاری بدن یا پوسچر بد هنگامی به وجود می آید که ستون فقرات در حالت های غیر صحیح قرار می گیرد. در این حالات ستون فقرات به انحناهایی تبدیل می شود که موجب قرارگرفتن مفصل ها، عضلات و مهره ها در وضعیت دردناک و سختی می شود. در نتیجه، در اثر وضعیت نامناسب پوسچر، فشار بر روی بافت ها، مفاصل و مهره ها بسیار افزایش می یابد و این موضوع عامل اصلی کمردرد ها و پا درد های ماست.
شرایط دردناکی که با پوسچر بد ایجاد می شود به قدری شایع است که اکثر مردم اطلاعات کافی درباره ی آن دارند. کمردرد شایع ترین مشکلی است که از پوسچر بد ایجاد می شود. ولی، تحقیقات نشان داده است که درد گردن، درد شانه و بازوها با سرعت زیادی در حال افزایش در میان مردم است. ناهنجاری های قامتی نشانه های قابل مشاهده و دردناکی دارند.

در این نوشتار به معرفی انواع ناهنجاریهای قامتی پرداخته ایم، هرچند سیستم اسکلتی و عضلانی یکپارچه است و عوامل ایجاد “ناهنجاریهای اسکلتی و عضلانی” معمولا به هم مرتبط هستند.

“ارزیابی وضعیت پوسچر ورزشکاران“ یکی از حوزه های مورد علاقه متخصصین درمان ناهنجاریهای پوسچر و متخصصین ورزشی است. متخصصین اعتقاد دارند روابط بالقوه ای بین عدم تقارن های بدن (ناهنجاریهای اسکلتی) و تجمع بار بر روی یک سمت بدن و در نتیجه آسیبهای خاصی در ورزشکاران است.

تشخیص به موقع ناهنجاریهای قامتی و تشخیص علت دردهای سیستم اسکلتی، میتواند نقش پررنگی در کاهش عوارض و درمان ناهنجاری داشته باشد. امروزه با استفاده از “دستگاه آنالیز ناهنجاریهای قامتی“، تشخیص ناهنجاریها با سرعت و دقت بسیار بالا انجام میشود.

1. ارزیابی چشمی ناهنجاری های قامتی | پوسچر بد

از علائم اولیه پوسچر بد میتوان به بدن کمردرد، پا درد، درد شانه، درد گردن و درد بازو اشاره کرد.
به عنوان ارزیابی اولیه پوسچر، با بررسی چشمی (با توجه به شکل زیر) میتوانید وضعیت را نسبتا بسنجید.

1. پوسچر خوب: ایستادن متعادل به صورت یک خط صاف که از گوش، شانه و لگن می گذرد.
2. پوسچر بد: خمیده شدن پشت، شانه های گرد، قوز، خم شدن سر به سمت جلو، زانوهای خمیده
   شانه ها بیش از حد به سمت عقب کشیده شده است، گودی کمر، زانوهای قفل شده و شکم به صورت گلدان

1.1) چگونه میتوانیم اطمینان پیدا کنیم که پوسچر خوبی داریم و دچار ناهنجاری قامتی نیستیم؟

باید این موارد را بررسی کنیم :

• سر من صاف است و به جلو و عقب متمایل نیست؟
• شانه های من تراز و در یک خط با گوشهای من است؟
• فضای بین پهلو یا بازو متقارن و برابر است؟
• آیا باسن من تراز است؟
• آیا شکم من صاف است؟
• آیا قسمت پایین کمر من منحنی خفیفی دارد؟
• کاسه های زانو صاف است یا خمیده؟
• مچ پا صاف است یا زاویه دارد؟
• چانه کاملا موازی با خط زمین است؟

2. موارد نشان دهنده ی سلامت ستون فقرات

عوامل زیادی در سلامت اسکلت و ستون فقرات بدن نقش دارند. این عوامل شامل:

• قوی بودن ماهیچه ها برای حرکت
• محکم بودن استخوان ها برای مقاومت در برابر ضربه ها
• سالم بودن سیستم عصبی برای نظارت بر فعالیت ها و تامین هماهنگی و تعادل
• سلامت روانی نیز باید برای فراهم کردن انرژی و انگیزه ی فعال بودن فیزیکی وجود داشته باشد.

3. شرایط بحرانی در ناهنجاری های قامتی

3.1) آرتروز و کمردرد :

اکثر مردم ناهنجاری هایی را در بافت نرم و مفصل از اسیب های جدی تا شرایط حاد گزارش می کنند. دو مورد از حادترین شرایطی که وجود دارد آرتروز و کمردرد است. عوامل کلیدی خطرناک برای این گروه شامل: چاقی بیش از حد، بی تحرکی و آسیب دیدن است.

3.2) پوکی استخوان و شکننده شدن استخوان ها :

سایت WHO پوکی استخوان را به عنوان :”بیماری اسکلتی پیشرونده که مشخصات آن توده ی کم حجم استخوان و وخامت بافت استخوان با افزایش شکنندگی استخوان یا حساس بودن به شکنندگی است” تعریف می کند. در جهان، از هر 3 زن بالای 50 سال، 1 نفر پوکی استخوان را تجربه می کند. در حالی که این عدد در مردان 1 نفر از هر 5 مرد است. سقوط و افتادن هر شخص به عنوان یک عامل خطر شناخته می شود و یک مشکل بهداشت عمومی در حال افزایش است. این شرایط در افرادی که عضلات ضعیف تر، مفصل های سفت و ناهماهنگی در سیستم های بدن هستند با احتمال بیشتری رخ می دهد. افزایش فعالیت های فیزیکی از عوامل کلیدی جلوگیری از پوکی استخوان به شمار می رود.

3.3) التهاب :

در تحقیقاتی که انجام شده است، آرتروز های التهابی یا بیماری های خود ایمنی به عنوان گروهی از عارضه های به نام: آرتریت روماتوئید، آرتریت سوریئاتیک و اسپوندیلیت انکیلوزان شناخته می شوند. در آرتروز های التهابی یا بیماری های خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به مفصل ها یا گاهی اوقات به اندام های داخلی بدن حمله می کند. افرادی که از این عارضه رنج می برند باید به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنند تا تمرینات افزایش انعطاف پذیری مفاصل، قدرت عضلات و اختلالات دیگر درمان شود.

4. عوامل ایجاد ناهنجاری های قامتی | عوامل ایجاد پوسچر بد

از آن جایی که ناهنجاری های قامتی در نتیجه ی حرکات تکراری و سنگین و ایجاد درد و ضربه به ساختارهای عضلانی و استخوانی ایجاد می شوند، ناهنجاری بدن عمدتا در محیط کار شکل می گیرند. ولی کارهای روزمره در خانه یا جاهای دیگر نیز می توانند از عوامل شکل گیری ناهنجاری بدن باشند.

عوامل موثر در ایجاد ناهنجاری های قامتی:

• انجام حرکات تکراری
• تحمل فشار بیش از حد ناشی از حمل اجسام سنگین
• کارکردن در شرایط سخت و طاقت فرسا
• انجام کارهایی که به بدن آسیب وارد می کنند.
• استرس

5. عوامل موثر بر سلامت ستون فقرات در کار | پوسچر بد در محیط کار

محل کار افراد نقش مهمی در سلامت ستون فقرات آن ها ایفا می کند. اکثر ما کمردرد و پا درد را بعد از یک روز کاری تجربه کرده ایم. هر فردی، هنگامی که بیشتر از حد توان خود کار کند، در واقع سیستم ستون فقرات خود را در خطر قرار داده است. در چنین شرایطی، یک ارزیابی هدفمند از محل کار نشان می دهد کارمندان توانایی تحمل خستگی ناشی از این کار را دارند یا نه.

برخی از ریسک فاکتورهای موجود در محل کار عبارتند از:

5.1) تکرار کارها در دفعات زیاد :

بسیاری از فعالیت ها و کارهای روزانه در طبیعت تکرار می شوند. تکرار فعالیت ها در محیط کار هنگامی که با ریسک فاکتورهای موجود دیگر مانند وارد کردن نیروی زیاد از بدن و پوسچر نامناسب ترکیب شوند می تواند ناهنجاری های قامتی بدن، کمر درد، پا درد و… را ایجاد کنند.

5.2) استفاده ی بیش از حد از نیروی بدن :

برخی از فعالیت های کاری به وارد کردن نیروی زیادی از طرف بدن شخص نیاز دارند. در صورت افزایش نیروی بدن، تلاش عضلات هم افزایش پیدا می کند که در نتیجه ی آن دچار خستگی می شوند و ریسک ابتلا به ناهنجاری های قامتی، کمر درد، پا درد و… افزایش می یابد.

5.3) قرار گرفتن در موقعیت و پوسچر های نامناسب :

پوسچر نامناسب نیروی بیش از حدی به مفاصل وارد می کند و موجب اورلود عضلات و تاندون های اطراف مفصل می شود. اگر مفاصل بدن در محدوده ی حرکتی مجاز خود فعالیت داشته باشند در موثرترین حالت خود قرار دارند. ولی به محض خارج شدن از محدوده ی مجاز حرکت خود، ریسک ابتلا به ناهنجاری قامتی بدن افزایش می یابد.

دستگاه آنالیز پوسچر | پایاتک
PT-Posture Analyzer

6. چهار ناهنجاری قامتی شایع اما قابل پیشگیری

6.1) پوسچر کایفوزی (ناهنجاری اسکلتی کیفوز) | کیفوز چیست؟

کایفوز یا قوز!!! یک فرد قوز کرده را تصور کنید، شانه های خمیده و ستون فقرات خم شده و کوهانی شکل و معمولا گردن بیش از حد کشیده! معمولا در نگاه اول این افراد خمیده و افسرده بنظر میرسند. هنگامی که انحنای موجود در ستون فقرات در زیر گردن بیش از حد باشد، حالت قوز مانندی برای شخص به وجود می آید که به آن کیفوز گفته می شود.

20 الی 40 درصد از مردم جهان از کیفوز رنج می برند. بیشترین تغییری که در ناحیه کیفوز ستون فقرات ایجاد می شود در زنان بین 50 تا 70 ساله است. مشکلات وضعیت کیفوز و باز هم بخصوص کمردرد و پادرد در میان افراد مسن ، کارمندان اداری ، زنان با سینه بزرگ ، افراد چاق و بسیار قد بلند شایع است.

از اصلی ترین دلیل های به وجود آمدن کیفوز می توان به : تغییرات تخریب کننده ی ستون فقرات، شکستگی های متعدد، ضعف عضلات، عادت های اشتباه در کودکی و نوجوانی و  تغییرات بیومکانیک اشاره کرد.

همانطور که شما در یک موقعیت ثابت قرار دارید، سر شما به سمت جلو شروع به حرکت می کند. این عارضه موجب افزایش فشار و وزن بدن بر روی ستون فقرات و گردن می شود. در حالت طبیعی سر باید در امتداد یک خط راست با گذشتن از شانه ها و گوش ها قرار بگیرد.

6.2) پوسچر لوردوزی (ناهنجاری اسکلتی لوردوز) | لوردوز چیست؟

ستون فقرات هر شخصی در قسمت گردن و کمر انحناهایی دارد. به این انحنا ها که شکل S ستون فقرات را برای شما می سازد لوردوتیک و کیپوتیک گفته می شود. این منحنی ها به بدن کمک می کند :

• شوک های  وارد به بدن را جذب کنند.
• وزن سر را تحمل کند.
• سر در امتداد لگن قرار بگیرد.
• ساختار بدن را تثبیت کند.
• به بدن انعطاف ببخشد تا حرکت آسان تر شود.

ستون فقرات همه انسان ها کمی خمیدگی استاندارد دارد، اما در مورد افراد دارای عارضه لوردوز این انحنا بیشتر از حد استاندارد است. همچنین در قسمت لگن ستون فقرات شیب زیادی پیدا میکند و سر نیز به جلو رانده میشود. وضعیتی شبیه به کمر تو خالی یا سینه کبوتری.

اگر انحنای ستون فقرات شما در ناحیه ی کمر بیش از حد به سمت داخل باشد، به آن لوردوز گفته می شود. لوردوز بر کمر و گردن شما تاثیر می گذارد. این عارضه موجب می شود فشار بیش از حد بر ستون فقرات شما وارد شود و از عوامل اصلی کمردرد و ناراحتی ستون فقرات است. در صورتی که شخص تحت درمان قرار نگیرد، توانایی راه رفتن و حرکت را از شما می گیرد.
درمان لوردوز به میزان جدی بودن این عارضه و نحوه ی دچار شدن به این مشکل وابسته است. از روش های درمان این عارضه می توان به فیزیوتراپی و انجام تمرینات روزانه اشاره کرد.

لوردوز در خانم های باردار و رانندگان کامیون بسیار شایع است.

6.3) وضعیت sway back یا تابخورده به عقب

در این افراد لگن به سمت جلو آمده، مرکز ثقل بدن به سمت عقب کشیده میشود و سر و گردن برای جبران اثر مرکز ثقل به جلو خم میشوند. در این افراد شانه ها کمی خم و عضلات بالای شکم تحت فشار هستند.

این عارضه معمولا در خانم های باردار، افراد با شکم چاق و بسیاری از نوجوانان دیده میشود.

6.4) وضعیت Flat Back یا پشت صاف

در افراد دچار Flat back منحنی استاندارد ستون فقرات صافتر از حد نرمال است. لگن این افراد فرو رفته به نظر میرسد و در نتیجه برای حفظ مرکز ثقل بدن به جلو خم میشوند. ایستادن طولانی مدت برای این افراد دشوار است و معمولا درد کمر و درد پا را تجربه میکنند. این عارضه میتواند به دلیل دیسک کمر و شکستگی استخوانی بوجود آمده باشد.

7. عوامل موثر بر سلامت پوسچر که به خودمان مربوط میشود

انسان ها چندبعدی هستند. از آن جایی که معمولا عوامل متعددی در ابتلا به این ناهنجاری ها نقش دارند، نمی توان یک علت قطعی برای ناهنجاری های قامتی تعریف کرد. برای تشخیص این عارضه، باید هم عوامل شخصی و هم عوامل موجود در محل کار در نظر گرفته شوند.
برخی ریسک فاکتورهای مربوط به شخص عبارتند از:

7.1) ناتوانی در انجام کارها به روش درست:

کارکنانی که روش های درست انجام کار را نمی دانند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به ناهنجاری های قامتی هستند. این روش های نادرست، فشار زیاد و نا سالمی بر بدن وارد می کنند و موجب خستگی مفاصل و ریکاوری نشدن آن ها می گردد.

7.2) عادت های ناسالم :

کارمندانی که سیگار می کشند، مصرف الکل زیادی دارند، دچار چاقی اند یا عادت های غذایی ناسالمی دارند در معرض ابتلا به ناهنجاری های قامتی و بیماری های مزمن دیگری هستند که عمر انسان را کاهش می دهند.

7.3) کم بودن استراحت و دوره ی بهبودی :

ناهنجاری های قامتی، هنگامی که خستگی بر سیستم بهبود اشخاص غلبه می کند و عدم تعادل در بدن شخص به وجود می آید، ظهور می کند. کارمندانی که استراحت کافی ندارند و برای درمان و بهبود عضلات و مفصل های خود زمان نمی گذارند، ریسک ابتلا به این نوع بیماری ها را افزایش می دهند. متاسفانه شاهد تعداد زیاد کارمندان با مشکلات کمردرد و پا درد هستیم.

7.4) تغذیه، ورزش و آب رسانی ضعیف برای بدن :

برای کشور پیشرفته ای مانند آمریکا، تعداد زیادی از مردم دچار سوءتغذیه و کم آبی اند و وضعیت ورزشی اکثر آن ها به گونه ای است که با بالا رفتن از یک طبقه پله نفس کم می آورند. کارمندانی که به ریسک فاکتورها توجهی نمی کنند و از بدن خود مراقبت نمی کنند در معرض بیماری های مزمن و از دست دادن سلامت ستون فقرات خود هستند.

8.چگونه ناهنجاریهای قامتی را اصلاح کنیم؟

ابتدا مشکل را شناسایی کنید! باید در چک آپ های دوره ای وضعیت پوسچر سنجیده شود. این کار در روش های سنتی با ابزار هایی مانند گونیا و صفحات شطرنجی انجام میشد و امروزه با استفاده از تکنولوژی فتوگرامتری توسط دستگاه های آنالیز ناهنجاریهای قامتی در کمتر از یک دقیقه انجام میشود.

در اکثر موارد و برای اکثر انسان ها پوسچر بد قابل درمان و بهبود است. گاهی صرفا آگاهی از وجود ناهنجاری اسکلتی و مشکلات قامتی برای یک فرد کافی است تا آگاهانه برای بهبود وضعیت پوسچر خود تلاش کند، در این افراد به مرور زمان صحیحی نشستن و صحیح ایستادن طبیعت ذاتی میشود.

در بسیاری از افراد اجرای حرکات اصلاحی و تمرینات هدفمند زیر نظر پزشک میتوان وضعیت پوسچر را اصلاح کرد، معمولا این تمرینات با تمرکز به یک نقطه از بدن مثلا فقط ستون فقرات یا لگن انجام میشود.

در برخی موارد تنها راه حل جراحی است و این مورد فقط با نظر قطعی پزشک متخصص اجرا میشود.

حتما به صندلی ها و میزهای خود توجه کنید، اینها بسیار مهم هستند.

9. چگونه می توان از ناهنجاری های قامتی پیشگیری کرد؟

سیستم حرکتی، شاه کلید هر فعالیت و یا هر محدودیتی در انسان هاست. خوشبختانه ناهنجاریهای اسکلتی تا سنین جوانی و گاها میانسالی قابل اصلاح است. پس اگر سریع و زود تشخیص داده شود به راحتی و با کمترین مشکل و بی دردسر، حل میشوند. هرچه سن بالاتر برود و یا عارضه شدت بیشتری داشته باشد، هزینه درمان بیشتر و سختی بیمار بیشتر میشود. افراد در سنین بالا حتما تحت نظر و مشورت یک پزشک مرتبط با سیستم اسکلتی باشند تا از شدت عارضه های احتمالی که در سنین بالا اجتناب ناپذیر است در امان باشند.

ریسک ابتلا به ناهنجاری های قامتی با افزایش سن زیاد می شود. ماهیچه ها، عضلات و استخوان ها معمولا با افزایش سن ضعیف می شوند. ولی این ضعیف شدن به معنی اجتناب ناپذیر بودن ناهنجاری های قامتی نیست. با مراقبت های لازم از بدن در دوران نوجوانی و جوانی می توانید ریسک ابتلا به این ناهنجاری ها را کاهش دهید.

یکی از موارد بسیار مهم در جلوگیری از این ناهنجاری ها، ایجاد عادات سالم در زندگی روزمره است. انجام تمرینات کششی و تقویتی به صورت منظم می تواند عضلات، استخوان ها و مفصل های شما رو قوی نگه دارد. رعایت کردن پوسچر صاف برای جلوگیری از کمردرد، بلند نکردن اجسام خیلی سنگین و به مینیموم رساندن انجام حرکات تکراری از عادات موثر برای مبتلا نشدن به ناهنجاری های قامتی است.

مطالعه بیشتر:

مقالات ارزیابی پاسچر