مراقبت از پا در افراد دیابتی- آیا پای دیابتی قطع میشود؟

پای دیابتی را می‌شناسید؟ اگر به دیابت مبتلا هستید، باید بدانید که قند خون بالا در طولانی‌مدت می‌تواند عوارضی جدی برای پاهای شما ایجاد کند؛ عوارضی که اگر جدی گرفته نشوند، ممکن است به زخم‌های مزمن یا حتی قطع عضو منجر شوند. به همین دلیل است که شناخت پای دیابتی و راه‌های مراقبت از آن، برای همه بیماران دیابتی حیاتی است.

متأسفانه آمارهای مربوط به قطع پای دیابتی در ایران و جهان نگران‌ کنند‌ه‌اند. اما خبر خوب این است که با پیشرفت‌‌های علمی، به ‌ویژه در حوزه ارتوپدی و تجهیزات نوین مانند کفی‌های طبی FTPU، امکان پیشگیری و کنترل این آسیب‌ها بسیار بیشتر شده است. این کفی‌ها به‌طور خاص برای پای دیابتی طراحی می‌شوند و با کاهش فشارهای موضعی، نقش مهمی در جلوگیری از زخم و تخریب بافتی دارند.

در ادامه، به طور کامل با بیماری پای دیابتی، علل، علائم و روش‌‌های پیشگیری از عوارض آن آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید تا اطلاعات کاربردی و به ‌روزی برای حفظ سلامت پاهایتان به دست آورید.

چگونه دیابت می تواند روی پای من تأثیر بگذارد؟

دیابت می تواند دو مشکل ایجاد کند که می تواند پای شما را تحت تأثیر قرار دهد:

• نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy):  دیابت کنترل نشده می تواند به اعصاب شما آسیب برساند. اگر عصب در پاها و کف پاها آسیب دیده باشد ، ممکن است در آنجا احساس گرما ، سرما و درد نکنید. این کمبود احساس “نوروپاتی دیابتی حسی” نام دارد. اگر به دلیل نوروپاتی احساس بریدگی یا زخم در پای خود نکنید ، ممکن است بریدگی بدتر شده و عفونی شود. عضلات پای شما ممکن است به درستی کار نکند زیرا اعصاب عضلات آسیب دیده اند. این می تواند باعث شود که پای شما به درستی تراز نشود و فشار زیادی را به یک قسمت از پای شما وارد کند.

• بیماری عروق محیطی (Peripheral vascular disease): دیابت همچنین بر جریان خون تأثیر می گذارد. بدون جریان خون خوب، بهبودی زخم یا بریدگی بیشتر طول می کشد. جریان خون ضعیف در بازوها و پاها را “بیماری عروق محیطی” می نامند. اگر عفونت دارید که به دلیل جریان خون ضعیف بهبود نمی یابد، در معرض ابتلا به زخم یا قانقاریا  gangrene (از بین رفتن بافت به دلیل کمبود خون) هستید.

پس متوجه شدیم که دیابت چقدر خاموش و ساده شروع به آسیب زدن به پاها میکند. به طور کلی پای دیابتی نیاز به کمی دقت بیشتر دارد. در قسمت پا مشکلات معمول که ممکن است که برای هر پایی اتفاق بیفتد را بررسی میکنیم. چرا که اگر دیابتی هستیم، با دیدن هر کدام از این علائم، باید سریعا شروع به درمان کنیم و اجازه پیشرفت این بیماریها را ندهیم.

مشکلات و بیماریهای شایع پا چیست؟

هر کسی ممکن است مشکلات پایی را که در زیر ذکر شده است ، پیدا کند. با این حال ، برای افراد دیابتی و ، اهمیت این موضوع بسیار بیشتر است.

پای ورزشکار (Athlete’s foot):

پای ورزشکار قارچی است که باعث خارش ، قرمزی و ترک خوردگی می شود. میکروب ها می توانند از طریق ترک های پوست وارد شده و باعث ایجاد عفونت شوند. داروهایی که قارچ را از بین می برند می توانند این عارضه را درمان کنند. این داروها بصورت قرص یا کرم وجود دارد.

عفونت قارچی ناخن ها (Fungal infection of nails):

ناخن هایی که به یک قارچ آلوده شده اند رنگ (قهوه ای مایل به زرد یا مات)، ضخیم و شکننده هستند. در بعضی موارد ممکن است ناخن شما خرد شود. محیط تاریک ، مرطوب و گرم کفش می تواند به رشد یک قارچ کمک کند. آسیب به ناخن شما همچنین می تواند منجر به عفونت قارچی شود. عفونت های قارچی ناخن به سختی قابل درمان است. داروهایی که به ناخن زده می شود در دسترس هستند، اما فقط به تعداد کمی از مشکلات ناخن قارچی کمک می کنند. ممکن است به داروی تجویزی که از راه دهان مصرف می کنید نیاز داشته باشید. همچنین ممکن است پزشک ناخن آسیب دیده را بردارد.

پینه(Calluses):

پینه، ایجاد پوست سفت و سخت، معمولاً در کف پا است. پینه در اثر توزیع ناهموار وزن ایجاد می شود. همچنین پینه می تواند به دلیل کفش های نامناسب یا مشکل پوستی ایجاد شود. وجود مقداری پینه روی پای شما امری طبیعی است، بنابراین پزشک شما تصمیم می گیرد که آیا پینه شما مشکل ایجاد می کند یا خیر. اگر پینه دارید، به خوبی مراقب باشید. بعد از استحمام یا دوش گرفتن، از سنگ پا استفاده کنید تا به آرامی بافت جمع شده را از بین ببرید. از پد و کفی طبی در کفش خود استفاده کنید. داروها می توانند پینه را نرم کنند. سعی نکنید که پینه را ببرید یا آن را با یک جسم تیز جدا کنید.

میخچه (Corns):

میخچه تجمع پوست سفت در نزدیکی ناحیه استخوانی انگشت پا یا بین انگشتان پا است. میخچه ممکن است به دلیل فشار روی انگشتان پا در اثر کفش های نامناسب یا اصطکاک بین انگشتان پا، رخ دهد. حتماً به درستی از آنها مراقبت کنید. بعد از استحمام یا دوش گرفتن ، از سنگ پا استفاده کنید تا به آرامی بافت جمع شده را از بین ببرید. برای حل میخچه از داروهای بدون نسخه استفاده نکنید. سعی نکنید میخچه را برش دهید و یا آن را با یک جسم تیز جدا کنید.

تاول (Blisters):

تاول می تواند هنگامی ایجاد شود که کفش و پا در یک نقطه به شکل مداوم اصطکاک دارند. پوشیدن کفش های نامناسب یا پوشیدن کفش های بدون جوراب باعث ایجاد تاول می شود. هنگام درمان تاول ، مهم است که آنها را نترکانید. پوست تاول به عنوان یک پوشش به محافظت از آن در برابر عفونت کمک می کند. برای محافظت از پوست و جلوگیری از عفونت از کرم ضد باکتری و بانداژهای تمیز و نرم استفاده کنید.

بونیون یا هالوکس والگوس(Bunions):

هنگامی که انگشت شست شما به سمت انگشت دوم شما خم می شود، یک بونیون شکل گرفته است. غالباً ، نقطه ای که انگشت شست پا به کف پا می پیوندد قرمز و پینه می شود. این ناحیه نیز ممکن است بیرون زده و سخت شود. بونیون می تواند روی یک یا هر دو پا ایجاد شود. بونیون ممکن است ارثی باشد اما عمدتا ناشی از پوشیدن کفش های پاشنه بلند با پنجه باریک است. این کفش ها به انگشت شست شما فشار وارد می کنند و آن را به سمت انگشت دوم هول میدهند. کفی طبی و پدها به محافظت از بونیون در مقابل تحریک کمک میکند. پزشک شما همچنین می تواند از تجهیزات خاص برای جدا کردن انگشت شست و انگشت دوم استفاده کند. اگر  بونیون باعث درد یا تغییر شکل شدید شود، ممکن است برای تنظیم مجدد انگشتان پا خود به جراحی نیاز داشته باشید.

پوست خشک (Dry skin):

خشکی پوست باعث ترک میشود، که می تواند باعث ورود میکروب شود. برای مرطوب و لطیف نگه داشتن پوست خود از صابون ها و لوسیون های مرطوب کننده استفاده کنید. حتما با پزشک خود در انتخاب نوع و برند لوسیون ها مشورت کنید.

زخم های دیابتی (Diabetic ulcers):

زخم پا با ترک و شکستگی پوست. زخم ها بسیار مستعد آلوده شدن هستند. زخم پا می تواند از خراش های جزئی، بریدگی هایی که به کندی خوب میشوند یا از اصطکاک کفش های نامناسب اتفاق بیفتد. مهم است که به محض مشاهده آنها را درمان کنید. در مورد نحوه مراقبت بهتر از زخم پا حتما از پزشک خود راهنمایی بخواهید. 10٪ افراد دیابتی به زخم پا دیابتی مبتلا می شوند.

انگشت چکشی (Hammertoes):

انگشت چکشی عارضه ای است که به دلیل ضعف عضله، انگشت ها خم می شود. عضله ضعیف شده ، تاندون های انگشت شما را کوتاهتر می کند و باعث می شود انگشت شما در زیر پا حلقه شود. انگشت چکشی می تواند ارثی باشد. همچنین می تواند به دلیل کفش های خیلی کوتاه ایجاد شود. انگشت چکشی می تواند در راه رفتن مشکل ایجاد کند و منجر به تاول ، پینه و زخم شود. کفی و کفش اصلاحی می تواند این عارضه را درمان کند. در موارد شدید ، ممکن است برای صاف کردن انگشتان پا به جراحی نیاز داشته باشید.

ناخن فرو رفته در انگشت پا (Ingrown toenails):

در این بیماری لبه های ناخن به داخل پوست یا گوشت انگشت رشد میکنند. آنها باعث فشار و درد در امتداد لبه های ناخن می شوند. لبه ناخن ممکن است باعث بریدگی پوست شما شود و قرمزی، تورم، درد و عفونت را به همراه دارد. شایع ترین علت ایجاد این عارضه، فشار کفش است. ضربه مکرر به پا در اثر فعالیت هایی مانند دویدن ، راه رفتن یا ایروبیک از دیگر دلایل آن است. برای جلوگیری از عارضه ناخن فرو رفته در پا، ناخن های پا را به طور صحیح کوتاه نگه دارید. جراحی برای برداشتن بخشی از ناخن پا میتواند این عارضه را درمان کند.

زگیل کف پا (Plantar warts):

زگیل های کف پا مانند پینه روی پا به نظر می رسند. به شکل سوراخ سوراخ های کوچک هستند و لکه های سیاه کوچکی در مرکز دارند. زگیل ها معمولاً دردناک هستند و ممکن است به صورت منفرد یا خوشه ای رشد کنند. زگیل کف پا توسط ویروسی ایجاد می شود که لایه خارجی پوست کف پا را آلوده می کند. اگر از داشتن زگیل کف پا یا پینه مطمئن نیستید، بگذارید پزشک در این باره تصمیم بگیرد. آنها چندین روش برای از بین بردن آنها دارند.

18 نکته مهم برای مراقبت از پای دیابتی:

مراقبت مناسب از پا می تواند از بروز این مشکلات شایع پا جلوگیری کرده یا آنها را قبل از ایجاد عوارض جدی درمان کند. فکر میکنید چقدر از زخم پای دیابتی یا حتی قطع پای دیابتی مربوط به عدم رعایت همین نکات ساده است؟

در اینجا چند نکته برای مراقبت خوب از پای دیابتی آورده شده است:

1. مراقب خود و دیابت خود باشید. در مورد تغذیه ، ورزش و دارو به توصیه های پزشک خود عمل کنید. سطح قند خون خود را در حد توصیه شده توسط پزشک نگه دارید.

2. سنجش و کشف نقاط پر فشار کف پا با اسکنرهای تخصصی را انجام دهید. مهمترین عامل برای ایجاد زخم پای دیابتی، فشار مستقیم انباشه شده از وزن بدن بر روی یک نقطه از کف پا است.

اسکنر فشار کف پا

3. استفاده از کفی‌های طبی اختصاصی، به‌ ویژه کفی FTPU، یکی از مؤثرترین روش‌های نوین در توزیع یکنواخت فشار کف پا و پیشگیری از زخم‌های دیابتی است. این نوع کفی با بهره‌گیری از فناوری پیشرفته و طراحی دقیق بر اساس اسکن اختصاصی پای هر فرد، فشارهای متمرکز را کاهش داده و از آسیب بافتی در نواحی حساس پا جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، جنس تنفس‌پذیر و خاصیت ضد قارچ و ضد باکتری این کفی باعث می‌شود پوست پا در طول روز خشک، سالم و ایمن باقی بماند. در نتیجه، خطر ایجاد زخم، عفونت و مشکلات پوستی در بیماران دیابتی به‌ طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

4. هر روز با استفاده از صابون ملایم پاها را در آب گرم بشویید. دمای آب را با آرنج خود امتحان کنید زیرا آسیب عصب می تواند بر احساس دست شما نیز تأثیر بگذارد. پاها را خیس نکنید. پاها را به خصوص بین انگشتان پا به خوبی خشک کنید.

5. هر روز پای خود را از نظر وجود زخم ، تاول ، قرمزی ، پینه یا هرگونه مشکل دیگر بررسی کنید. اگر جریان خون ضعیفی دارید ، به ویژه بررسی روزانه پاها بسیار مهم است.

6. اگر پوست پاهای شما خشک است، پس از شستن و خشک شدن پا، با استفاده از لوسیون آن را مرطوب نگه دارید. لوسیون را بین انگشتان پا قرار ندهید. پزشک می تواند بهترین نوع لوسیون را به شما بگوید.

7. میخچه ها و پینه ها را به آرامی با سنگ پا صاف کنید. این کار را بعد از استحمام یا دوش گرفتن ، هنگامی که پوست شما نرم است انجام دهید. سنگ پا را فقط در یک جهت حرکت دهید.

8. هفته ای یک بار ناخن های پا را بررسی کنید. ناخن های پا را با ناخن گیر مستقیم از روی آن کوتاه کنید. گوشه های ناخن پا را گرد نکنید و از کناره های ناخن کوتاه نکنید. پس از بریدن ، ناخن های پا را با یک ناخن صاف کنید.

9. همیشه کفش یا دمپایی جلو بسته بپوشید. صندل نپوشید و حتی در اطراف خانه نیز پابرهنه راه نروید.

10. همیشه جوراب نخی بپوشید. جوراب یا جوراب هایی بپوشید که به خوبی روی پای شما قرار بگیرند و کشش نرم داشته باشند.

11. از کفش‌های مناسب استفاده کنید؛ انتخاب کفش‌های طبی چرمی استاندارد نه‌تنها دوام بیشتری دارد، بلکه با گردش هوای مناسب از ایجاد زخم و عفونت پا نیز جلوگیری می‌کند.

12. همیشه داخل کفش ها را بررسی کنید تا مطمئن شوید هیچ چیز در داخل آن باقی نمانده.

13. از پاها در برابر گرما و سرما محافظت کنید. در صورت سرد شدن پاها شب جوراب بپوشید.

14. جریان خون را به سمت پاهای خود حفظ کنید. هنگام نشستن پاها را بالا بگذارید، انگشتان پا را تکان دهید و مچ پا را چندین بار در روز حرکت دهید.

15. اگر سیگار می کشید ، قطع کنید. سیگار کشیدن می تواند مشکلات جریان خون را بدتر کند.

16. اگر مشکل پا دارید که بدتر می شود یا بهبود نمی یابد ، با پزشک خود تماس بگیرید.

17. اطمینان حاصل کنید که پزشک دیابت در هر بار چک پاهای شما را چک می کند. هر سال یک بار معاینه پا را کامل انجام دهید.

18. هر 2 تا 3 ماه برای معاینه به پزشک متخصص پا (پزشک پا) مراجعه کنید ، حتی اگر مشکلی در پا ندارید.

علائم مهم برای افراد دیابتی

اگر دیابت دارید ، در صورت بروز هر یک از این مشکلات با پزشک خود تماس بگیرید:

• تغییر در رنگ پوست
• تغییر در دمای پا
• ورم در پا یا مچ پا
• درد در پاها
• زخم های باز روی پا که دیر بهبود می یابند یا در حال خونریزی هستند
• ناخن های رشد کرده در گوشت یا ناخن هایی که آلوده به قارچ هستند
• میخچه یا پینه
• ترک های خشک در پوست ، به ویژه در اطراف پاشنه پا
• بوی غیرمعمول پا یا بویی که از بین نمی رود

اسکنر سه بعدی کف پا | PT-3D Plantar

5 عارضه رایج پای دیابتی

پای دیابتی می‌تواند عوارض جدی و گاهی غیرقابل‌جبرانی ایجاد کند. در ادامه به مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است برای بیماران دیابتی در ناحیه پا به‌وجود آید، اشاره می‌کنیم:

آبسه پا در بیماران دیابتی:

در پای دیابتی، حتی یک بریدگی یا زخم کوچک ممکن است به عفونت تبدیل شود. آسیب به اعصاب و رگ‌های خونی، همراه با ضعف سیستم ایمنی، احتمال بروز این عفونت‌ها را افزایش می‌دهد. بسیاری از این عفونت‌ها در زخم‌هایی ایجاد می‌شوند که پیش‌تر با آنتی بیوتیک درمان شده‌اند.
در موارد شدید، عفونت به بافت یا استخوان نفوذ کرده و منجر به تشکیل آبسه (حجم چرکی) می‌شود. درمان شامل تخلیه آبسه و گاهی برداشتن بخشی از بافت یا استخوان است. با این حال، روش‌های نوین مانند اکسیژن درمانی می‌توانند جایگزین‌های کم تهاجمی‌تری باشند.

قانقاریا و قطع جریان خون:

یکی از عوارض خطرناک پای دیابتی، قانقاریا است. این وضعیت زمانی ایجاد می‌شود که دیابت باعث کاهش جریان خون در انگشتان پا شود و در نتیجه، بافت‌ها از بین بروند. درمان معمول قانقاریا شامل اکسیژن‌درمانی یا جراحی برای برداشتن ناحیه آسیب‌دیده است.

تغییر شکل پا:

آسیب‌های عصبی ناشی از دیابت می‌تواند باعث ضعف عضلات پا شود. این ضعف ممکن است به ناهنجاری‌هایی مانند انگشت چکشی، انحراف انگشتان یا تغییر قوس کف پا منجر شود. چنین تغییراتی علاوه بر ایجاد درد، احتمال ایجاد زخم و عفونت را نیز افزایش می‌دهند.

مفصل شارکو (Charcot Foot):

یکی دیگر از عوارض شدید پای دیابتی، مفصل شارکو است. در این حالت، استخوان‌های پا تضعیف شده و ممکن است بدون احساس درد شکسته شوند. به‌دلیل آسیب عصبی، بیمار متوجه آسیب نمی‌شود و به راه رفتن ادامه می‌دهد. این وضعیت منجر به تغییر شکل شدید پا و مشکلات حرکتی می‌شود.

قطع عضو در پای دیابتی:

مشکلات مربوط به جریان خون و اعصاب باعث می شود که افراد مبتلا به دیابت از ناحیه پا آسیب ببینند و تا زمان بروز عفونت متوجه آن نشوند. وقتی عفونت قابل بهبود نیست، آبسه ایجاد می کند یا جریان خون کم منجر به قانقاریا می شود ، قطع عضو اغلب بهترین روش درمانی است.

نتیجه‌ گیری

پای دیابتی از جدی‌ترین عوارض دیابت است، اما با مراقبت صحیح، بررسی منظم و آگاهی از تغییرات پا می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات آن پیشگیری کرد. رعایت بهداشت روزانه، استفاده از کفش و جوراب مناسب و مراجعه دوره‌ای به پزشک از اصلی‌ترین اقدامات پیشگیرانه هستند. در کنار این مراقبت‌ها، ارزیابی فشار کف پا با استفاده از اسکنر فشار کف پا نقش مهمی در شناسایی نقاط پرفشار و پیشگیری از زخم‌های دیابتی دارد. این دستگاه با قابلیت تحلیل دقیق الگوی فشار و گام‌برداری، به پزشکان و متخصصان کمک می‌کند تا کفی‌های طبی و برنامه‌های اصلاحی متناسب با شرایط هر فرد طراحی کنند. انجام این بررسی‌ها نه‌تنها خطر زخم و عفونت را کاهش می‌دهد، بلکه به حفظ تحرک، تعادل و کیفیت زندگی بیماران دیابتی کمک می‌کند.