لوردوز یا گودی کمر از بیماری تا درمان

ممکن است اسم گودی کمر یا لوردوز به گوش شما آشنا باشد. اما تا به حال درگیر این عارضه شده اید؟ لوردوز به انحنای بیش از حد ستون فقرات در ناحیه کمر گفته می‌شود؛ عارضه‌ای که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند مشکلاتی مثل کمردرد مزمن، ضعف عضلانی و اختلال در حرکت ایجاد کند.
امروزه با استفاده از دستگاه آنالیز پاسچر می‌توان وضعیت قرارگیری ستون فقرات را به‌صورت دقیق بررسی کرد و لوردوز را در مراحل اولیه تشخیص داد. در این مقاله با علل، علائم و روش‌های درمان مؤثر لوردوز آشنا می‌شوید.

لوردوز یا گودی کمر چیست؟

ستون فقرات از روی هم قرار گرفتن چندین مهره تشکیل شده است که اگر از رو به رو به آنها نگاه کنید در یک راستا قرار دارند و در ناحیه کمر نیز دارای انحنا می‌شوند. اگر انحنای موجود در این ناحیه شدید باشد به عنوان لوردوز یا گودی کمر شناخته می‎شود. در لوردوز قوس ستون فقرات به جلو بیشتر شده، شکم به جلو  آمده و باسن به عقب می‌رود. گودی کمر در تمامی سنین دیده می‎شود وعواملی مثل چاقی، کایفوز و برخی از بیماری های مادرزادی در ایجاد این عارضه تاثیر گذارند.

با انواع لوردوز کمری آشنا شوید.

به صورت کلی لوردوز 5 نوع اصلی دارد:

لوردوز وضعیتی

این نوع را میتوان از عارضه های اضافه وزن دانست. اضافه وزن باعث می‌شود فرد وزن زیادی در ناحیه معده تحمل کند و اگر ماهیچه های معده و پشت ضعیف باشند، کشش ناشی از وزن باعث خم شدن ستون فقرات به جلو می‌شود.

لوردوز مادرزادی یا تروماتیک

ضربه یا صدمه به پیوند های اتصال دهنده ستون فقرات ممکن است باعث شکستگی یا درد در ستون فقرات شود. این شکستگی در کودکان در اثر تصادف، آسیب های ورزشی یا سقوط از بلندی اتفاق می افتد.

در برخی موارد ممکن است شکستگی به علت فشار بر روی پیوند های ضعیف باشد به این صورت که پیوندهای اتصال دهنده ستون فقرات هنگام رشد دچار نقص شده و کامل رشد نکرده باشند.

شکستگی، برای بهبود به استراحت و محدودیت حرکت نیازدارد؛ در غیر این صورت، با گذشت زمان مهره های ستون فقرات به جلو لغزیده و عصب ها را در ستون فقرات فشرده میکنند.

لامینوکتومی بعد از جراحی هایپرلوردوز

لامینکتومی Laminectomy نوعی جراحی است که از آن برای کاهش فشار بر روی ریشه های عصبی که از ستون مهره خارج میشوند استفاده میشود. در این نوع از جراحی قسمتی از استخوانی به نام لامینا را که بر روی عصب قرار گرفته خارج میکنند تا فشار کمتری به آن وارد شود. اگر این جراحی در چندین سطح در ستون فقرات انجام شود باعث بی ثباتی ستون فقرات می‌شود و منحنی طبیعی ستون فقرات رابه موقعیت هایپرلوردوتیک تبدیل می‌کند. این عارضه بیشتر در کودکان مبتلا به تومور نخاعی رایج است.

لوردوز عصبی عضلانی

این گروه شامل انواع زیادی از شرایط و اختلالات است که می‌تواند منجر به انواع مختلف مشکلات انحنایی ستون فقرات شود. برای هر اختلال متفاوت، گزینه‌های درمانی متفاوتی وجود دارد.

لوردوز ثانویه به انقباض مفصل ران

این نوع خاص از لوردوز به دنبال انقباض مفاصل ران به وجود می آید و ستون فقرات را از حالت طبیعی خارج میکند. این انقباض میتواند به دلایل مختلفی از جمله عفونت، آسیب یا مشکلات عدم تعادل عضلانی ناشی از چندین اختلال مختلف ایجاد شود.

علائم لوردوز کمری چیست؟

لوردوز بیشتر با تغییر ظاهر در ستون فقرات نمایان می‌شود و علائم زیادی ندارد اما در موارد شدید این عارضه، شاهد موارد زیر در افراد مبتلا خواهیم بود:

• کمردرد یا گردن درد
• شکم جلو آمده و باسن بیرون‌ زده
• سیاتیک
• درد یا خستگی در پایین کمر، به‌ ویژه هنگام ایستادن طولانی
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن کمر و پاها

در موارد نادر، فرد مبتلا به گودی کمر کنترل مثانه و روده خود را از دست داده و به ضعف شدید پا دچار میشود.

تشخیص لوردوز چگونه انجام می‌شود؟

برای تشخیص لوردوز پزشک، سوابق پزشکی بیمار را بررسی می‌کند همچنین برای تشخیص دقیق تر به معاینه فیزیکی هم نیاز است.  برخی از متخصصین با استفاده از دستگاه آنالیز ناهنجاری های قامتی به سرعت و دقت بیشتری لوردوز را تشخیص می‌دهند.

متخصص با بهره‌گیری از دستگاه آنالیز پاسچر که به فناوری فتوگرامتری و هوش مصنوعی مجهز است، می‌تواند مشخصات قامتی، ناهنجاری‌های ستون فقرات و اسکلت بدن، عدم تقارن‌های اسکلتی و همچنین انحرافات محور بدن را با دقت بالا شناسایی و ارزیابی کند.

لوردوز کمری چه عوارضی برای فرد مبتلا به همراه دارد؟

با تغییر انحنای لوردوز عوارضی نمایان می‌شوند:

سیاتیک

گودی کمر شدید میتواند به ریشه های عصبی  فشار وارد کند و باعث التهاب و تحریک آنها شود. فشار وارد شده در برخی موارد باعث نمایان شدن علائم سیاتیک شود.

گردن درد

به دنبال انحراف شدید ستون فقرات و فشار وارد شده به نخاع ممکن است مهره های گردن نیز دچار عارضه شوند.

درد و گرفتگی عضلات

با افزایش گودی کمر، به صفحات دیسک بین مهره‌ها و نخاع فشار بسیار بیشتری وارد شده که در این حالت با کشیده شدن عضلات پشت شانه و گردن، دیسک مهره‌ها دچار تحلیل رفتگی خواهد شد.
به دنبال درد در ناحیه کمر، فرد ممکن است با درد گردن و شانه‌های خود و همچنین اسپاسم عضلانی روبرو شود.

این عوارض در افراد مختلف متغیر است .

همچنین عدم درمان گودی کمر باعث بروز مشکلاتی در این اندام ها میشود:

• ستون فقرات
• ساق پا
• استخوان ران

علت و عوارض گودی کمر در زنان

لوردوز کمری به‌ عنوان یکی از ناهنجاری‌های شایع ستون فقرات، در زنان به دلیل ویژگی‌های آناتومیکی و فیزیولوژیکی خاص از جمله پهن‌تر بودن لگن، تغییرات هورمونی و دوران بارداری شیوع بیشتری دارد. افزایش بیش از حد انحنای طبیعی ستون فقرات در ناحیه کمری می‌تواند پیامدهای متعددی در ابعاد اسکلتی، عضلانی و عملکردی به همراه داشته باشد. از مهم‌ترین عوارض لوردوز کمری در زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و خستگی مزمن در ناحیه کمر و لگن به‌ دلیل عدم تعادل میان عضلات کمری و شکمی و انقباض بیش از حد عضلات بازکننده ستون فقرات.
• تغییر در راستای قامت و فرم ظاهری بدن شامل برجستگی شکم و باسن و چرخش قدامی لگن (Anterior Pelvic Tilt) که می‌تواند بر زیبایی و اعتماد به‌ نفس تأثیر منفی بگذارد.
• فشار بر ریشه‌های عصبی کمری که ممکن است منجر به درد تیرکشنده در اندام‌های تحتانی، گزگز یا بی‌حسی شود.
• اختلال در عملکرد مفاصل پایین‌ تنه از جمله زانو و کف پا به‌ دلیل تغییر در مرکز ثقل بدن و الگوی حرکتی.
• تشدید دردهای کمری و لگنی در دوران بارداری به‌ دلیل افزایش طبیعی قوس کمری و تغییر در تعادل بدن.
• اختلال در عملکرد احشاء شکمی در موارد شدید که ممکن است با مشکلات گوارشی یا یبوست همراه باشد.

در مجموع، لوردوز کمری در زنان صرفاً یک تغییر ساختاری ساده نیست، بلکه ناهنجاری‌ است که می‌تواند به بروز دردهای مزمن، اختلالات عملکردی و تغییرات ظاهری منجر شود. از این ‌رو، تشخیص زودهنگام، اصلاح الگوهای حرکتی، انجام تمرینات اصلاحی و بهره‌گیری از مشاوره‌ی تخصصی فیزیوتراپی در پیشگیری و کنترل عوارض آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

پیشگیری های لازم برای کاهش عوارض لوردوز چیست؟

طبیعتا راهکاری برای تغییر ساختار استخوان برای جلوگیری از عوارض گودی کمر وجود ندارد اما با انجام برخی اقدامات این عوارض را میتوان کاهش داد:

انجام فیزیوتراپی

فیزیوتراپی با انجام درمان های تخصصی، برای کم کردن فشار وارده به ستون فقرات کمک کننده است.

انجام تمرینات مناسب

تمرینات زیادی برای این عارضه وجود دارد. این تمرینات برای تقویت عضلات و کشش ستون فقرات انجام می‌شوند که البته باید زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شوند.

تناسب اندام و کنترل وزن

همانطور که پیش تر بررسی کردیم یکی از عوامل ایجاد گودی کمر، اضافه وزن است. با کنترل وزن میتوان فشار وارد شده به ستوان فقرات را نیز کمتر کرد.

بهترین روش خوابیدن برای گودی کمر

هدف در خوابیدن این است که انحنای طبیعی ستون فقرات حفظ و فشار از روی کمر برداشته شود.
✅ بهترین وضعیت‌ها:

1. به پشت با بالش زیر زانوها
   • بالش نازکی زیر زانو بگذارید تا زاویه لگن کمی خم و فشار از کمر کم شود.
   • بالش زیر سر باید کوتاه باشه.
2. به پهلو با بالش بین زانوها
   • زانوها رو کمی خم کنید (مثل حالت جنینی ملایم).
   • یک بالش بین زانوها قرار دهید تا لگن و ستون فقرات در یک راستا بمانند.

🚫 وضعیت‌های مضر:

تشک خیلی نرم یا خیلی سفت هم بد است؛ باید تشک طبی نیمه‌سفت (medium-firm) استفاده شود.
به شکم خوابیدن → باعث افزایش قوس کمر و درد می‌شود.

بهترین روش نشستن برای گودی کمر

نشستن غلط یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید گودی کمر است.
✅  اصول درست نشستن:

🚫  پرهیز از:

• نشستن طولانی روی صندلی نرم بدون تکیه‌گاه.
• قوز کردن یا انداختن لگن به جلو.
• چهار زانو یا لم دادن به یک سمت برای مدت طولانی.

درمان لوردوز کمری چیست؟

خوشبختانه درمان گودی کمر کم درد و کم دردسر است. پزشک متخصص پس از تشخیص نوع لوردوز، دوره درمانی برای بیمار تعیین می‌کند که ممکن است:

فیزیوتراپی: در صورت مشاهده افزایش گودی کمر سریعا روند درمان شروع می‌شود. فیزیوتراپیست پس از ارزیابی فرد تمریناتی برمبنای وضعیت لوردوز فرد تجویز میکند. یکی از روشهای درمانی که از پیشرفت این عارضه جلوگیری می‌کند بریس است.

ورزش: یکی از علل درد های مربوط به لوردوز، تجمع چربی در اطراف شکم است که با انجام حرکات ورزشی مناسب و دستیابی به وزن ایده آل میتوان درد ناشی از لوردوز را کاهش داد.

عمل جراحی: بیشتر بیماران با فیزیوتراپی، بریس و انجام حرکات ورزشی درمان می‌شوند اما عمل جراحی برای برخی از بیماران برای جلوگیری از پیشرفت لوردوز و یا جلوگیری از درمان های بیشتر در برخی مواقع انجام می‌شود. ممکن است جراحی برای اصلاح گودی کمر و کاهش درد بخش پایینی کمر ، به شکل فیوژن ستون فقرات، جایگزینی دیسک کمر، دیسککتومی و استئوتومی انجام گیرد.

حرکات اصلاحی

برای اصلاح گودی کمر این چند تمرین ساده زیر را انجام دهید.

سوالات متداول

۱. چطور بفهمیم گودی کمر داریم؟
روش خانگی (تست دیواری)

• کنار دیوار بایستید و پشتتان را به دیوار تکیه دهید.
• پاشنه‌ها، باسن و شانه‌ها باید به دیوار بچسبند.
• حالا فاصله‌ی بین کمر و دیوار را بررسی کنید:
  • اگر فقط یک یا دو انگشت وارد این فضا میشود →وضعیت نرمال
  • اگر بیش از ۳–۴ انگشت (یا دست کامل) جا میشود → احتمال گودی زیاد وجود دارد

1- چگونه از گودی کمر پیشگیری کنیم؟

تقویت عضلات مرکزی، حفظ وزن سالم و استفاده از کفش مناسب به پیشگیری از لوردوز کمک می‌کند.

2- موثرترین تمرینات برای اصلاح گودی کمر چه هستند؟

تمریناتی که گروه عضلانی مرکزی (core)، همسترینگ، گلوت‌‌ها و شکم را تقویت کرده و کشش کمر و ران را افزایش می‌دهند، تأثیر زیادی بر اصلاح گودی کمر داشته‌اند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ نشان داد که این مجموعه تمرینات بطور قابل توجهی زاویه لوردوز را کاهش می‌دهد و درد کمر را تسکین می‌دهد.